Του Αλέξανδρου Σταθακιού , Περιφερειακού Συμβούλου, μέλους της Περιφερειακής Επιτροπής Τουριστικών Θεμάτων και Θεμάτων Αγροδιατροφής
Σε όλο το Βόρειο Αιγαίο η αγροτική οικονομία βασίζεται στην κατατεμαχισμένη μικρή ιδιοκτησία , στην οικογένεια ως μονάδα παραγωγής και στην πολυκαλλιέργεια. Υπάρχουν βέβαια κυρίαρχες καλλιέργειες όπως το μαστίχι στη Χίο, η αμπελοκαλλιέργεια στη Σάμο, η ελιά στη Λέσβο, αλλά στο παρελθόν καλλιεργούνταν πολύ πιο πολλά κτήματα με μεγγαλύτερη γκάμα προϊόντων με παραλληλη ισχυρή παρουσία σε όλα τα νησιά της κτηνοτροφίας και της αλιείας. Αυτή η παράδοση δείχνει και τις σημερινές δυνατότητες, εφόσον υπάρξει άλλη αντίληψη και «άλλο σχέδιο» στον πρωτογενή τομέα.
Ας σημειώσουμε ότι όσες υπάρχουν δυναμικές επιχειρήσεις στον τομέα, αυτές βασίστηκαν, αν δεν ήταν κραταιές από πολύ παλιά κυρίως σε ιδιωτικές επενδύσεις με μεταφορά χρημάτων από άλλες πηγές. Αυτό το γεγονός δείχνει και το πρόβλημα της αγροτικής πίστης που υπάρχει σήμερα, όταν ακόμα και στις περισσότερες περιπτώσεις ενίσχυχης από τα ευρωπαϊκά προγράμματα απαιτείται υψηλή “ίδια συμετοχή”.
Ας αναγνωριστεί επιτέλους ότι τα μικρά αγροτικά νοικοκυριά «στάθηκαν» σε όλη την μεταπολεμική περίοδο χάριν στους συνεταιρισμούς. Η ύπαρξη και ο τρόπος λειτουργίας των οποίων βέβαια διαμόρφωσε εν πολλοίς και την σχετική «καλλιεργητική κουλτούρα» στους γεωργούς μας.
Οι συνεταιρισμοί όμως δεν μπόρεσαν να εξελιχθούν σε αυτοδύναμους πόλους οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης των αγροτών και παρέμεναν εν πολλοίς μεταβιβαστές της όποιας κρατικής πολιτικής και δια της γραφειοκρατικής τους οργάνωσης, αλλά και δια της τοπικής κομματοκρατίας, η οποία συνέδραμε τις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές με πελατειακό τρόπο μέσα από και από την αξιοποίηση των συνεταιριστικών οργανώσεων.
Συνεπώς εργαλείο μιας πραγματικά ριζοσπαστικής περιφερειακής πολιτικής μπορεί να γίνει η ύπαρξη των μεγάλων συνεταιριστικών οργανώσεων που υπάρχουν στον τόπο μας, αλλά μέσα από την αναμόρφωση της λειτουργίας τους.
Εκεί το συλλογικό πνεύμα, η παραγωγική καινοτομία, η στροφή από την καταστροφική μονοκαλλιέργεια σε ολοκληρωμένες μορφές γεωργικής εκμετάλλευσης (από το αμπέλι π.χ. μέχρι την μικρή οικόσιτη κτηνοτροφία και τον αγροτουρισμό) είναι το μεγάλο στοίχημα.
Η αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων διάθεσης των προϊόντων και η εκπαίδευση - επιμόρφωση είναι το έμπρακτο πεδίο βοήθειας από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου στους Αγρότες. Ξεκινά από τον τον συντονισμό όλων των παραγωγικών παραγόντων και την απο κοινού αναζήτηση αγορών και δικτύων διανομης, συνεχίζει στο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης κατόπιν διαβούλευσης. Η μεταφορά τεχνογνωσίας και διαρκούς επιμόρφωσης όχι μόνο σε πρακτικά θέματα, αλλά και στο μάνατζμεντ, σε προωθημένα επιστημονικά πεδία εφαρμογών δεν είναι ο Στόχος, αλλά το Καθήκον της Περιφέρειας με βάση τις αρμοδιότητες της. Εφόσον τα Μνημόνια βέβαια αφήσουν να στελεχωθούν οι Υπηρεσίες Αγροτικής Ανάπτυξης ανάλογα και εφόσον υπάρξει μια Πολιτική Ηγεσία που θα εμπνεύσει κατάλληλα.
Μια Περιφερειακή κυβέρνηση πρέπει να υποστηρίξει και να προωθήσει τέτοιες πρωτοβουλίες χρησιμοποιώντας ότι εργαλείο έχει από την Ελληνική Πολιτεία και την Ε.Ε., αλλά εκεί που βρίσκει δυσκολία να καταθέτει τα αδιέξοδα, να προτείνει τροποποιήσεις σε νόμους και ντιρεκτίβες (ακόμα και με την χρήση της «νησιωτικότητας») και να κινητοποιεί τον λαό για την επίτευξη τους. Παράλληλα να υποστηρίξει την ύπαρξη των υπαρχόντων Συνεταιριστικών ενώσεων υπομοχλεύοντας όμως την δυναμική της παραγωγικής ανασυγκρότησης και σε αυτές. Για παράδειγμα μπορεί να υπάρξει μια συνεργασία ανάμεσα στην Περιφέρεια, τους Δήμους, τις σχετικές ενώσεις συνεταιρισμών, το ξενοδοχειακό επιμελητήριο και τους συλλόγους ενοικιαζομένων για ένα ενιαίο εναλλακτικό «πακέτο τουρισμού», το οποίο θα συνδέει τα μαστιχοχώρια της Χίου με τα αμπελοχώρια της Σάμου και τα Λαδοχώρια της Λέσβου, το ψαροχώρι των Φούρνων.... Να εξεταστεί το ενδεχόμενο προγραμματικής συνεργασίας ανάμεσα στις συνεταιριστικές οργανώσεις (μαστίχα λάδι και κρασί) με διαμεσολαβητή και κινητοποιητή την Περιφερειακή αυτοδιοίκηση σχετικά με την προώθηση υπαρχόντων προϊόντων ή και την συμπαραγωγή νέων.
Χρειάζονται βέβαια παρεμβάσεις και σε θεσμικό επίπεδο κεντρικής πολιτικής, τις οποίες ένα ενωτικό και δυναμικό κίνημα των καλλιεργητών μπορεί να επιβάλλει, αλλά και μια μαχητική αυτοδιοίκηση μπορεί να συνδράμει αποφασιστικά.
Για να πετύχουμε να εμπνεύσουμε τους Αγρότες χρειαζόμαστε μια νέα φιλοσοφία, διαφορετική συχνά -πυκνά από αυτή που επιβάλλει η εισαγόμενη κυρίαρχη σκέψη:
ü Κάθε νησί είναι και μια διαφορετική περίπτωση, με διαφορετική κοινωνική σύνθεση, δημογραφία, δυνατότητες και πόρους. Άρα, η ανάγκη είναι, το πρώτο επίπεδο σχεδιασμού μας, σε οτιδήποτε να είναι το νησί. Αυτός ο σχεδιασμός είναι αναγκαίο εκτός από τις οικονομικές παραμέτρους να βασίζεται σε ανθρωπολογικές και πολιτισμικές καταγραφές. Το “ανθρώπινο κεφάλαιο” σε όσα σχέδια έχουμε δει έχει χαθεί.
ü Όταν μιλάμε για νωπά προϊόντα θα πρέπει να σκεφτούμε την προτεραιότητα στην κατανάλωση εντός των νησιών, αφού δεν έχουμε ακόμα απαντήσει στις δυσκολίες μετακίνησης των προϊόντων εκτός των νησιών μας. Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε στο γιατί όταν έχει απαγορευτικό, δεν υπάρχει γάλα στα μαγαζιά στη Λέσβο, όταν η Λέσβος έχει τόσο μεγάλη παραγωγή σε γάλα;
ü Ένα μεγάλο πρόβλημα των νησιών μας είναι η συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής, η εγκατάλειψη μεγάλων εκτάσεων που στο παρελθόν ήταν χώροι καλλιέργειας με αρνητικά αποτελέσματα όχι μόνο στον οικονομικό τομέα, αλλά μακροπρόθεσμα στο περιβάλλον και στην κοινωνική συνοχή. Η διευκόλυνση , λοιπόν, νέων ανθρώπων να ασχοληθούν με τη γη και με δυναμικές καλλιέργειες σε αρμονία με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, θα πρέπει να γίνει βασικός στόχος ενός προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης του τόπου.
ü Ο στόχος μας είναι ένα μοντέλο Αγροτικού Τομέα που θα είναι συνδεδεμένο με τη συγκεκριμένη περιφέρεια με στόχο μια βιώσιμη γεωργία σε όφελος των κοινωνικών αναγκών , δηλαδή δεν θα ευνοεί την δημιουργία εταιρειών συσσώρευσης κεφαλαίου, αλλά αντίθετα θα στοχεύει στην εκ βάθρων ανασυγκρότηση και εξυγίανση των συνεταιρισμών και την έμπνευση για μια νέα συνεταιριστική κουλτούρα.
ü Παράλληλα στις παρούσες συνθήκες άμεσος στόχος πρέπει να είναι η ενίσχυση των φτωχοποιημένων νοικοκυριών με το όποιο μικρό εισόδημα προέρχεται από γεωργικές καλλιέργειες, φροντίζοντας τονώνοντας εναλλακτικά δίκτυα διάθεσης προϊόντων και την συνεργασία σε όλο το Βόρειο Αιγαίο σε αυτή την κατεύθυνση.
ü Εννοείται ότι ένα τέτοιο εγχείρημα πρέπει να υποστηριχθεί και από παρεμβάσεις σε άλλους τομείς όπως π.χ. την επαρκή λειτουργία των «αγροτικών» ιατρείων και την ενίσχυση τους με ειδικευμένους γιατρούς και άλλο προσωπικό, επαρκές δίκτυο δημόσιων υπεραστικών και αστικών συγκοινωνιών και βεβαίως σύγχρονων, επαρκών και οικονομικών ακτοπλοϊκών και αεροπορικών, αλλά και οργάνωση μονίμων πολυμορφικών στεκιών πολιτισμού διάσπαρτων σε όλα τα χωριά μας.
ü Η ιστορική εμπειρία της οικόσιτης κτηνοτροφίας των προηγούμενων δεκαετιών είναι χρήσιμο να επανέλθει, όχι μόνο για την ενίσχυση των φτωχοποιημένων νοικοκυριών, αλλά και για την διατροφική ασφάλεια με παραγόμενες ποσότητες σε γάλα, αυγά, τυρί, γιαούρτι για την κάλυψη των οικογενειακών αναγκών μεγάλης μερίδας του πληθυσμού, κυρίως σε αγροτικές και ημιαστικές περιοχές . Μόνο που για να γίνει αυτό χρειάζεται να επαν- εκπαιδευτεί ο πληθυσμός.
Τέλος για όλο αυτό το εγχείρημα μια εμπνευσμένη περιφερειακή αρχή, μαζί με τους δήμους και τους συνεταιρισμούς και το πανεπιστήμιο θα μπορούσε να ιδρύσει ένα Ινστιτούτο Επιστημονικών Εφαρμογών. Μια περιφερειακή δομή με τμήματα σε όλα τα νησιά που θα βοηθά: α) στην κατάρτιση και επιμόρφωση σε σύγχρονους μεθόδους καλλιέργειας και σε επιτυχημένα παραδείγματα μικρής κλίμακας εκμεταλλεύσεων συμβατών με τις ιστορικές καταβολές χωρικής εξειδίκευσης του νησιών μας β) στην αξιολόγηση των υφιστάμενων αγορών γ) στην υπόδειξη νέων ευκαιριών σε αγορές και νέων δυναμικών προϊόντων δ) στην λειτουργία γραφείων προσανατολισμού, συμβουλευτικής και υποστήριξης για την τυποποίηση και την προώθηση των τοπικών προϊόντων.
Οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούσαν να δίνονται χωρίς επιβάρυνση, εφόσον ο παραγωγός συμμορφώνεται σε ένα κοινά συμφωνημένο πρωτόκολλο συνεργασίας.
«Αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.»
Οδυσσέας Ελύτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου